افول آمریکا و افزایش قدرت ایران در منطقه

به گزارش راهبرد معاصر. این روزنامه در یادداشتی به قلم ابراهیم نوار نویسنده خود که در پایگاه اینترنتی روزنامه منتشر شده است نوشت: در حالی که دیپلماسی آمریکایی تلاش می‌کند آنچه را که می‌توان از نفوذ واشنگتن در منطقه خاورمیانه نجات دهد، کشور‌های خلیج فارس و شمال اقیانوس هند تمایل به ایجاد نوعی ائتلاف نظامی بین خود دارند که نقش ناوگان پنجم آمریکا را در منطقه خنثی و نقش قدرت‌های اروپایی متحدان آمریکا مانند انگلیس و فرانسه را تضعیف می‌کند.

اعلام ایجاد این ائتلاف، چند روز پیش از سفر آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا به عربستان سعودی (از ۶ تا ۸ ژوئن) برای گفتگو در مورد همکاری‌های راهبردی دو جانبه بین دو کشور صورت گرفت. بلینکن در این سفر دیدار‌هایی نیز با وزرای خارجه کشور‌ها و هیئت‌های شورای همکاری خلیج فارس شرکت کننده در ائتلاف جهانی علیه داعش نیز خواهد داشت.

در این دیدار، روابط عربستان و کشور‌های خلیج فارس با ایران و تمایل آمریکا برای تسهیل در عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل از مهمترین موضوعات خواهد بود. همچنین وزیر خارجه آمریکا قصد دارد پیام مهمی به همه ارسال کند تا دامنه همکاری با روسیه و چین را محدود کنند. این تحولات سریع پس از سفر مقدماتی جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا به عربستان سعودی برای بحث در مورد راه‌های توسعه روابط راهبردی بین دو کشور و همچنین دیدار ژنرال مایکل کورلا، فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا در ماه گذشته، برای بحث و تبادل نظر گسترش هماهنگی عملیاتی و رزمایش‌های مشترک با نیرو‌های سعودی صورت گرفت.

در پایان هفته گذشته امیر دریادار شهرام ایرانی فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که کشور‌های حوزه خلیج فارس با مشارکت هند و پاکستان در مسیر ایجاد یک ائتلاف دریایی برای شمال منطقه اقیانوس هند هستند که ماموریت آن حفظ امنیت و صلح در آن منطقه خواهد بود. انتظار می‌رود که از جمله وظایف این ائتلاف، تضمین عبورآزاد کشتی‌ها از تنگه هرمز و دریای عمان در مسیر عبور و مرور از اقیانوس‌های باز یعنی اقیانوس هند، اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام باشد. در همین راستا، امارات خروج خود را از نیروی دریایی ترکیبی (سی ام اف) که زیر نظر فرماندهی مرکزی آمریکا تأسیس شده بود، اعلام کرد.

گفته می‌شود ائتلاف دریایی جدید در خلیج فارس را که تقریبا به نقش ناوگان پنجم آمریکا پایان می‌دهد و آن را به یک "خیال مرده" تبدیل می‌کند که در منطقه ارزشی ندارد، کشور‌های عربستان سعودی، عراق، ایران، بحرین، قطر و امارات ایجاد می‌کنند و کشور عمان نیز که سال هاست در رزمایش‌های نظامی مشترک با ایران شرکت می‌کند، احتمالا در آن شرکت خواهد کرد. همچنین رایزنی‌های جاری شامل هند و پاکستان نیز می‌شود. البته هر چند نام کویت در این رایزنی‌ها ذکر نشده است، اما این کشور نفتی عربی، منافع قطعی در پیوستن به یک ائتلاف منطقه‌ای برای تضمین ناوبری دریایی ایمن دارد.

قدرت ایران در منطقه

اظهارات دریادار ایرانی تلویحا به ائتلاف دریایی سه جانبه شامل چین، روسیه و ایران نیز اشاره داشت که ائتلاف «کمربند امنیتی دریایی» نامیده می‌شود. این یک ترتیب نظامی به موازات جاده ابریشم دریایی در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده» است. مشخص است که این سه کشور دامنه هماهنگی دریایی را با آفریقای جنوبی گسترش داده اند. دریادار ایرانی گفت: منطقه به زودی می‌تواند از شر نیرو‌های غیرقانونی موجود در آن خلاص شود که منظور او ناوگان پنجم آمریکا و نیرو‌های آمریکایی وابسته به فرماندهی مرکزی این کشور است. به رغم صادر نشدن بیانیه‌های رسمی در پایتخت‌های مربوطه عربی، وزرای امور خارجه ایران، عربستان سعودی و هند که هفته گذشته در حاشیه نشست وزرای امور خارجه بریکس در آفریقای جنوبی جلسات جداگانه‌ای برگزار کردند، راه‌های ارتقای همکاری‌های سه کشور را در چارچوب روابط بین اعضا، گروه بریکس و کشور‌های خواهان عضویت در آن را بررسی کردند.

القدس العربی نوشت: به احتمال زیاد در این گفتگو‌ها امنیت خطوط دریایی راهبردی در شمال اقیانوس هند و تنگه هرمز برای ترویج ایده ایجاد نوعی سیستم‌های امنیتی جمعی منطقه‌ای به دور از مداخله آمریکا مطرح شده است.

این روزنامه در ادامه نوشت: این سیستم امنیتی پیشنهادی شامل پاکستان و هند نیز می‌شود که می‌تواند به تبدیل روابط بین دو طرف از تنش به آرامش و همکاری کمک کند. «کمربند امنیتی دریایی» در حال حاضر شامل سه کشور چین، روسیه و ایران است. رزمایش‌های دریایی کشور‌های عضو در ماه مارس سال جاری شامل تمرینات هماهنگی دریایی در عملیات نجات یک کشتی در حال سوختن، عملیات نجات خدمه کشتی تجاری ربوده شده و هدف قرار دادن اهداف دریایی متخاصم در شبانه روز بود. فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در پایان رزمایش از حضور سایر کشور‌ها در رزمایش سال ۲۰۲۴ خبر داد. از جمله تحولات جدید منطقه‌ای این است که مذاکرات مصر و ایران در خصوص از سرگیری روابط در بالاترین سطح بین دو کشور و هماهنگی برای نشست سران دو رئیس جمهور به مرحله بسیار پیشرفته‌ای رسیده است. این امر به روابط ایران و اعراب آخرین تقویت لازم را برای گسترش نفوذ خود در منطقه، برخلاف میل آمریکا می‌دهد.

واشنگتن ایجاد چنین ائتلافی بین کشور‌های عربی خلیج فارس و ایران را مغایر با منطق می‌داند، زیرا چگونه می‌توان با مشارکت قدرت اصلی که واشنگتن آن را موتور بی ثباتی منطقه می‌داند، به امنیت منطقه دست یافت؟ تیم هاوکینز سخنگوی فرماندهی ناوگان پنجم، گفت: ایران طی دو سال گذشته به ۱۵ کشتی با پرچم کشور‌های خارجی در خلیج فارس حمله کرده یا توقیف کرده است. وی گفت: به همین منظور ناوگروه پنجم با همکاری سایر شرکا در حال تقویت فعالیت دفاعی خود در تنگه هرمز است. سخنگوی وزارت امور خارجه امارات خروج امارات از نیروی دریایی مشترک (سی اف ام) را که شامل ۳۸ کشور متحد آمریکا از جمله کشور‌های عربی مانند امارات است، تکذیب کرد. این تکذیب به این دلیل صورت گرفت که نیروی مشترک صرفا یک «نیروی داوطلبانه» است که هیچ سیستم عضویت یا ساختار سازمانی دائمی ندارد. این تکذیب به خودی خود موید عدم مشارکت امارات در فعالیت‌های این نیرو است و این اظهارت را برای آماده سازی برای پیوستن به چارچوب جدید امنیتی منطقه‌ای اعلام می‌کند.

سال گذشته، عربستان سعودی قرارداد‌های نظامی با چین به ارزش تقریبی ۴ میلیارد دلار منعقد کرد و پیش بینی می‌شود در ماه‌های آینده شاهد انعقاد قرارداد‌های مهم و ارزشمندی برای صنایع نظامی چین در خاورمیانه باشیم. مهمترین چیزی که در حال حاضر گزارش شده رایزنی بین عربستان سعودی و مصر و شرکت‌های تسلیحاتی چینی برای خرید سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته از جمله سامانه‌های ضد پهپاد درونز، پهپاد‌های پیشرفته، سایر تجهیزات نظامی برای عربستان سعودی و هواپیما‌های نظامی چینی (حدود ۱۲ فروند) مدل "سی جی - ۱۰" چند منظوره برای مصر، در چارچوب سیاست تنوع بخشیدن به منابع تسلیحاتی است.

افول آمریکا در منطقه

این احتمال وجود دارد که این معاملات با استفاده از یوان حل و فصل شود، چه عربستان سعودی از صادرات نفت خود به چین این سلاح‌ها را به دست آورد، چه در چارچوب توافق سوآپ بین یوان و پوند مصر که سال‌ها پیش بین دو بانک مرکزی دو کشور انجام شد، و به صورت دوره‌ای تمدید می‌شود، در اختیار مصر قرار گیرد. گشایش بازار تسلیحات در خاورمیانه به روی صادرات تسلیحات چینی، تغییری در قوانین سیاست‌های تسلیحاتی منطقه‌ای در یکی از بزرگترین بازار‌های تسلیحاتی جهان از نظر ارزش و از نظر درصد وابستگی به تسلیحات آمریکایی تلقی می‌شود.

القدس العربی نوشت: اسرائیل به آمریکا فشار می‌آورد تا عادی سازی روابط بین تل آویو و ریاض به عنوان اولویت اصلی مذاکرات فعلی بلینکن در عربستان سعودی باشد. اسرائیل بیم آن دارد که گسترش روابط عربستان و ایران ضربه‌ای به توافقات عادی سازی روابط باشد که این رژیم آن را مبنای جدیدی برای روابط خود با کشور‌های عربی می‌داند. اگرچه امارات دعوتنامه‌های رسمی به بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و اسحاق هرتزوگ رئیس این رژیم برای شرکت در بیست و هشتمین اجلاس کنفرانس آب و هوای سازمان ملل متحد «COP۲۸» ارسال کرد، اما روابط ابوظبی و تل آویو در ماه‌های اخیر در مقایسه با هنگام امضای توافقنامه آبراهام در سال ۲۰۲۰ شاهد نوعی سردی است./باشگاه خبرنگاران